11 | Interview Manfred Rosenboom
Welke gevolgen hebben de cijfers voor de aanpak in 2024
‘Voor het eerst is nu transparant hoe overheden ervoor staan.’
DigiToegankelijk helpt Nederlandse overheidsorganisaties om sneller en beter digitaal toegankelijk te worden. Het team van DigiToegankelijk wordt bemenst vanuit Logius (Expertisecentrum DigiToegankelijk) en ICTU (DigiToegankelijk Toezichts- en Ondersteuningsprogramma). In dit interview spreken we met Manfred Rosenboom, programmamanager van DigiToegankelijk Toezichts- en Ondersteuningsprogramma. Met Manfred bespreken we de stand van digitale toegankelijkheid bij Nederlandse overheden. Wat zijn volgens Manfred de belangrijkste ontwikkelingen van 2023 en wat kunnen we volgend jaar verwachten?
Hoe kijk je terug op 2023?
We zijn met een gedreven team van professionals uit de startblokken geschoten om digitale toegankelijkheid te versnellen en te verankeren. We hebben in sneltreinvaart de programma-organisatie ingericht, zodat we aan de slag konden met ondersteuning, monitoring en het inrichten van toezicht. Een belangrijk doel in 2023 was inzichtelijk maken wat de status is van digitale toegankelijkheid bij Nederlandse overheidsorganisaties. Hoe staan we er in Nederland voor? Hoe groot is de uitdaging van overheden om hun digitale kanalen toegankelijk te maken zodat iedereen mee kan doen? In maart 2023 lanceerden we onder andere het Dashboard DigiToegankelijk. Vervolgens hebben we een grote inventarisatie-actie uitgevoerd om met het dashboard een zo compleet mogelijk beeld te geven.
Ook de kennisbank hebben we dit jaar gelanceerd. DigiToegankelijk.nl en Kennisbank DigiToegankelijk zijn voor velen betrouwbare bronnen.
Manfred Rosenboom, foto: Roos Koole
Wat is het beeld dat het dashboard eind 2023 geeft?
Daar kun je op verschillende manieren naar kijken. Een van onze opdrachten was om transparant te maken hoe overheidsorganisaties ervoor staan met digitale toegankelijkheid. Dat is ons gelukt. Door onze inventarisatie-acties is het aantal websites en apps vermeld in het dashboard enorm gegroeid. Van 3850 in maart 2023 naar bijna 9000 eind 2023. Het aantal websites en apps met een A-status is gegroeid van 369 naar 441 en ook zijn er meer B- en C-statussen bij gekomen. Er zijn 1546 nieuwe toegankelijkheidsverklaringen opgesteld dit jaar. Dat is een stijging van 42%. Dat toont aan dat er op veel plekken hard wordt gewerkt aan digitale toegankelijkheid. Zeker op tactisch-operationeel niveau zien we dat er veel gebeurt.
Wil je op de hoogte blijven en de volgende keer ook de Jaarmonitor Digitale Toegankelijkheid ontvangen?
Dus het gaat goed met de digitale toegankelijkheid van de Nederlandse overheid?
Het gaat redelijk, maar er is nog veel werk te doen. De uitdaging is onverminderd groot en het dashboard maakt dat duidelijker dan ooit. De grootste groei in het dashboard komt van websites en apps die geen verklaring hebben (E-status) of niet voldoen (D-status). Zij vormen nu meer dan 60% van alle websites en apps in het dashboard. Positief is dat we met de inventarisatie nu voor het eerst de omvang van de uitdaging in beeld hebben. Dat is het begin van verbetering. Bijna 75% van de Nederlandse overheden heeft gereageerd op onze acties. Van deze organisaties staat nu zwart-op-wit hoe ze ervoor staan. Dat is openbare informatie. Daarmee kun je het gesprek beginnen over toegankelijkheid. Het onderwerp leeft. We zien nu dat de inventarisatie weer nieuwe organisaties tot actie aanzet.
Hoe kunnen organisaties dat het beste aanpakken?
Het besef groeit bij organisaties dat digitaal toegankelijke kanalen helpen om alle burgers beter te bedienen en niemand uit te sluiten. Overheidsorganisaties zijn zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de wet als het gaat om digitale toegankelijkheid. Wij helpen hen daarbij met onze ondersteuningsactiviteiten. Onze adviseurs hebben in korte tijd een flink netwerk opgebouwd van mensen die aan toegankelijkheid werken. We hebben met onze webinars meer dan duizend mensen op weg geholpen. De roadshows die we hebben georganiseerd zijn ook heel goed bezocht. Ook de kennisbank hebben we dit jaar gelanceerd. DigiToegankelijk.nl en Kennisbank DigiToegankelijk zijn voor velen betrouwbare bronnen.
Hoe betrouwbaar is het beeld dat het Dashboard DigiToegankelijk momenteel geeft?
Behoorlijk betrouwbaar. Van de aangeschreven organisaties heeft bijna 75% gereageerd. De gegevens die zij aanleveren nemen we een-op-een over. Maar ook hier is nog veel werk te doen. Nog niet alle websites en apps van de Nederlandse overheid staan in het dashboard. Momenteel voldoet zo’n 39% in het dashboard aan de wet. We gaan komend jaar extra aandacht besteden aan de kwaliteit van de verklaringen, maar natuurlijk ook aan een forse stijging van dit percentage. Bepaalde zaken zijn nog niet duidelijk genoeg. Bijvoorbeeld: wie is er verantwoordelijk voor de toegankelijkheidsverklaring van de website van een samenwerkingsverband of gemeenschappelijke regeling? Om hier duidelijkheid over te geven, werken we aan kaders die we binnenkort publiceren.
Wat brachten de acties nog meer teweeg?
De aanvragen voor toegankelijkheidsonderzoeken zijn flink gestegen. De wachttijden zijn opgelopen. Daarover zijn we in gesprek met de onderzoeksbureaus. Met hen kijken we wat er nodig is voor voldoende onderzoekscapaciteit.
Waar staan jullie met het inrichten van toezicht?
Een belangrijke opdracht van het programma is om centraal toezicht op digitale toegankelijkheid voor te bereiden en in te richten. BZK heeft begin 2023 van ons een adviesrapport over toezicht ontvangen. Naast decentraal toezicht komt er dus ook een centrale toezichthouder. Het doel is dat deze toezichthouder in 2025 echt aan de slag gaat. Vooruitlopend daarop verstuurt BZK in 2024 een aantal brieven aan bestuurders van organisaties die aantoonbaar achterblijven. Daarbij wordt gesignaleerd op welke vlakken de organisatie in gebreke blijft. De organisaties die deze brieven ontvangen, worden geselecteerd op basis van data uit het dashboard. We kunnen steeds meer zien en dat is een mooie feitelijke basis voor de toezichthouder.
We kunnen steeds meer zien en dat is een mooie feitelijke basis voor de toezichthouder.
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen voor digitale toegankelijkheid in 2024?
We zien steeds meer organisaties kritisch kijken naar de hoeveelheid websites en de manier waarop deze gemaakt en beheerd worden. Is er een duidelijke doelgroep en doel? Wie is ervoor verantwoordelijk? Kopen we wel toegankelijk in? Het leidt in veel gevallen tot het saneren van websites. Dat is een belangrijke ontwikkeling. In 2024 gaan we meer aandacht besteden aan het verankeren van digitale toegankelijkheid. Veel overheidsorganisaties worstelen hiermee. Het is niet genoeg als die ene bevlogen collega af en toe een verklaring aanmaakt. Toegankelijkheid is een compliance thema en moet geborgd worden, net als AVG of security. Er is structureel tijd, aandacht en geld voor nodig. Dat kan niet zonder commitment van het bestuur of het hogere management. Ook daar gaan we meer aandacht aan besteden.
Bieden jullie in 2024 ook weer ondersteuning?
Jazeker. Onze adviseurs helpen borging op de agenda te zetten. Ook werken we aan keten- en leveranciersmanagement. We blijven in gesprek met leveranciers van systemen die overheidsbreed gebruikt worden. We stimuleren hen toegankelijk te bouwen en helpen waar nodig met kennis en kunde. Zo kunnen zij stappen maken. Hier werken we nauw samen met VNG. Ook werken we aan het opnemen van digitale toegankelijkheid in inkoopvoorwaarden. We hebben met DigiToegankelijk.nl een betrouwbaar kenniscentrum gebouwd. Voor de professionals in het veld willen we het zo makkelijk mogelijk maken de juiste informatie te vinden, aansluitend op vragen die in de praktijk leven. In 2023 hebben we de uitvoerders van digitale toegankelijkheid binnen overheidsorganisaties goed in beeld gekregen. In 2024 gaan we ons vooral op de bestuurders en het management richten: zij zijn verantwoordelijk voor agendering en budgettering van dit onderwerp. Tot slot ontwikkelen we een beheeromgeving bij het dashboard. We doen dat samen met het Expertisecentrum DigiToegankelijk van Logius. Daarin kunnen organisaties hun eigen account beheren, taakgerichte overzichten ontvangen en ook hun verklaringen inzien en beheren. We verwachten dat dit een nuttig hulpmiddel en communicatiemiddel wordt dat organisaties helpt digitale toegankelijkheid duurzaam te beheren.
Hoe zou je wensen dat digitale toegankelijkheid zich ontwikkelt in 2024?
Het zou natuurlijk mooi zijn als nog meer organisaties aan de slag gaan, zodat niemand wordt uitgesloten van het gebruik van digitale overheidskanalen. Het liefst zien we het aantal websites en apps met een A-status groeien. En het aantal D- en E-statussen dalen. Ik hoop dat zoveel mogelijk overheidsorganisaties voldoen aan de wet. Daar gaan we voor. Het helpt als organisaties het aantal websites en apps dat ze hebben kritisch bekijken en “opruimen”. Dat scheelt uiteindelijk veel werk en onnodige kosten. Ook hiervoor is echte betrokkenheid van het bestuur of management een kritische succesfactor. We snappen natuurlijk dat organisaties niet alles tegelijk kunnen veranderen. Dat hoeft ook niet. Belangrijk is dat je eraan werkt. Liefst met een plan. Boek om te beginnen bijvoorbeeld vooruitgang op de belangrijkste websites of apps, zodat bezoekers daar ook echt voordeel van hebben.